Sjouke de Zee

©:

Sjouke de Zee ,een man met een missie ( 1867-1954)

Een persoon, naar wie in verschillende Friese dorpen een straatnaam genoemd is, behalve in Jirnsum….

Uit: De encyclopedie van Friesland:
“Sjouke de Zee, zuivelarbeider, later manufacturier te Irnsum. Trad op als lekenprediker, voordrager, was propagandist voor het Fries, geheelonthouding, staatspensioen, volksonderwijs, leidde Doopsgezinde kampen.”

Uit: Fan terp nei Terprâne:
“In 1867 werd Sjouke de Zee geboren in Beets in een Doopsgezinde boerenfamilie.. Hij wou graag dominee worden maar dat werd hem niet. Hij ging werken bij de schoenmaker,  als boerenknecht en later bij de zuivelfabriek in Reduzum. Maar zijn leken- en hagenpreken en de voordrachtsavonden namen steeds meer tijd in beslag en daarom koos hij ervoor om in Jirnsum als ondernemer, als manifacturenverkoper te starten. Hij kreeg in Friesland grote bekendheid als spreker op bijeenkomsten van de Doopsgezinde Kerk, maar ook op die op het gebied van socialisme, , geheelonthouding en staatspensioen..
Als lid van de Provinciale Staten was hij de eerste die in 1914 in de Staten het woord in het Fries wilde voeren, maar dat werd hem verboden.
Sjouke de Zee was in 1918 een van de oprichters van Plaatselijk Belang Jirnsum. Hij was in de dertiger jaren een fervent tegenstander van de plannen van het Rijk en de Provincie om een oostelijke rondweg om Jirnsum aan te leggen.”
In een bijzondere ledenvergadering van Plaatselijk Belang op 24 februari 1931 houdt De Zee een krachtig pleidooi om de plannen van rijk en provincie te keren en onderneemt actie. Met succes, want de overheidsplannen worden teruggedraaid en in Jirnsum kan men met haar eigen plannen aan de slag. De veelbesproken klinkerbestrating komt er, met aan weerszijden trottoirs. In 1935 is alles klaar en Jirnsum viert op 26 september het “Buorrenfeest”. De secretaris van Plaatselijk Belang, tevens dichter, De Zee verwoordt zijn tevredenheid in een feestlied, : “Ald Jirnsum yn nije pronk.”
Een groot gedeelte van zijn leven was De Zee manufacturier in Jirnsum (thans Rijksweg 107) Jarenlang was hij bekend als Fries schrijver; eenvoudig werk met een idealistische inslag, helemaal passend bij zijn tijd.

In de bundel “Fan lang ferlyn” geeft hij in versvorm een beeld weer van zijn jongensjaren. Nadat hij zijn voordrachtstoernee langs de Friese soldaten in de oorlog 1914-1918 beëindigde heeft hij zijn ervaringen vastgelegd in “Printsjes út in soldatelibben”.
Ook in boekvorm zijn vastgelegd de verslagen van zijn Amerika-reizen in 1921 en 1928, waarbij hij Friese emigranten bezocht. Zo ook zijn studie over “Kleaster Ealsum”.

Een greep uit zijn publicaties:

•    1909 "Op'e Djipswal" (gepubliceerd in "Swanneblommen")
•    1911 "Haet en Ljeafde" (gepubliceerd in "Swanneblommen")
•    1916 "De Smidssoan" (gepubliceerd in "Swanneblommen")
•    1917 "Stimpers" (novelle van 64 pagina's)
•    1927 "Fen lang forlyn" (gedichten uit zijn jeugd, 189 pag.)
•    1929 "Myn twadde Amerikareis" (reisverslag)
•    1930 "Kleaster Ealsum" (geschiedkundig verslag)

Dit is bij lange na niet alles wat geschreven is door Sjouke de Zee. Maar helaas is veel van al dit waardevols verloren gegaan bij een grote brand in 1923 in zijn winkel/woonhuis in Jirnsum.
Een uitgebreid krantenverslag meldt er o.a. het volgende over:

Brand te Irnsum.
De Friesche bibliotheek van den heer Sjouke de Zee verloren gegaan.
IRNSUM, 17 Augs. Gisteravond, ruim 6 uur ontstond door onbekende oorzaak brand in het winkelhuis van den heer Sjouke de Zee, den bekenden Frieschen voordrager en schrijver. De vlammen vonden gretig voedsel in de aanwezige voorraden manufacturen, enz. In allerijl moest de fam. De Zee het huis verlaten. In ongeveer drie kwartier was de groote, mooie winkelhuizinge geheel afgebrand.
De heer De Zee had zich in een tijdsverloop van ruim 30 jaren een fraaie collectie boeken, handschriften en kunstschatten verzameld. Zijn bibliotheek bestond uit ongeveer 1200 deelen. Zoo had hij van wijlen Waling Dijkstra een belangrijk deel van diens boekwerken ten geschenke ontvangen. Daarbij bevonden zich heel oude exemplaren, o.a. Friesche geschiedbeschrijvingen van Eekhof en Schotanus, een oude Mennistenbijbel en vele jaargangen van oude en nieuwe Friesche tijdschriften, handschriften, enz. Zeer veel waardevols is dus in de vlammen gebleven. Zo ook tal van schilderijen en penteekeningen van Piet van der Hem, IJdema, Bottema, enz.
De brandspuit uit Irnsum verleende spoedig hulp en ook die van Grouw heeft geholpen. Daarbij konden de huizen in de omgeving bewaard blijven. Want het was een geweldige vuurgloed. De vlammen besloegen de geheele breedte van de straat. Ook het naaststaande huis van den schilder en boekhandelaar Romke Visser heeft gevaar geloopen. Gelukkig wist men het vuur meester te worden. De heer Visser was na den brand zoo vermoeid van het inspannende blusschingswerk, dat hij anderhalf uur bewusteloos is geweest.
Het huis en de inboedel van den heer De Zee waren verzekerd, de goederen echter te laag. Vermeld kan nog worden dat bij De Zee de Friesche vlaggen werden vervaardigd.

Het is wel duidelijk, Sjouke de Zee, Jirnsumer zakenman in hart en nieren, sloeg zijn vleugels breed uit, in kunst, literatuur, religie, politiek, maar zette zich ook in voor maatschappelijke, aan zijn tijd gerelateerde zaken als drankbestrijding, oudendagvoorzieningen en socialisme. 

Hij verliet Irnsum in 1931 om te gaan wonen in Hilversum, waar hij op 19 juni 1954 overleed, waarna hij werd gecremeerd in Driehuis. Zijn as werd verzonden naar Jirnsum. Het verhaal wil dat de postbode die het pakket bracht, onderweg een kennis tegenkwam. 'Witst wa't ik hjir op de pakjedrager haw?", zei hij. "Sjouke de Zee".

Colofon

Skiednis fan Menameradiel (1972), De Fryske Flagge (1956), Encyclopedie van Friesland (1963), Leeuwarder Courant (7-3-2003).